Hayvan İskeleti Organizmaların vücuduna destek sağlayarak kendilerine özgü şekillerinin oluşmasını sağlayan yapılara iskelet sistemi denilmektedir. Hayvanların çoğunda, vücuda destek olan, koruyan ve kaslara bağlanarak hareketi sağlayan bir iskelet sistemi bulunmaktadır. Hayvanlarda görülen iskelet, dış ve iç iskelet olmak üzere iki tipe ayrılmaktadır. Dış Hayvan İskeleti Dış iskelet, vücudun dış kısmında organik ve inorganik maddelerden oluşur. Epitel hücreleri tarafından üretilir ve su ile ısı kaybını engeller. Büyümeyi sınırladığı için zaman zaman yenilenir. Dış iskeletin üzerinde hiçbir vücut örtüsü bulunmaz ve genellikle omurgasızlarda görülür. Bazı tek hücrelilerde sitoplazma tarafından salgılanan dış örtüler de bir dış iskelet oluşturur. Dış iskelette kaslar, iskeletin iç yüzeyine bağlanır. Eklem bacaklıların vücudunu örten kitikula, protein, karbonhidrat, yağ ve tuzlardan oluşan bir dış iskelettir. Büyüme sırasında esnek bir yapıya sahip olmadığı için zaman zaman değiştirilir. Örneğin, diyatomelerde SiO2, salyangoz ve midyelerde CaCO3 birikimi ile oluşur. Istakoz ve çekirgelerde kitinden yapılmış kabuk şeklinde görülür. İç Hayvan İskeleti İç iskelet, embriyonun mezoderm tabakasından oluşur. Kıkırdak dokunun kemik dokuya dönüşmesi ile meydana gelir ve büyümeyi sınırlayıcı değildir; hayvan ile birlikte büyür. Dış iskeletten farklı olarak kaslarla örtülüdür. En basit iç iskelet, amphioxusta görülür; sırt tarafında notokord denilen sırt ipi şeklindedir. Süngerlerde küçük iğneler şeklinde (CaCO3, silis, spongin gibi); derisi dikenli ve deniz yıldızı gibi canlılarda kollu iç iskelet şeklinde olur; omurgalılarda ise eklemlerle bağlı esnek bir iç iskelet bulunur. Balıklarda eklemli iç iskelet şeklindedir. Köpekbalıklarında yaşamları boyunca kıkırdaktan oluşan bir iç iskelet vardır. İç iskeletin yapısı kemik dokudan oluşur. Kemiğin %30'u protein yapısındaki osein adlı kemik maddesinden, %45'i CaPO4, MgPO4, CaCO3 gibi inorganik maddelerden ve %25'i sudan oluşur. Kalsiyum ve karbonat tuzları ile fosfat, kemiğe sertlik ve dayanıklılık kazandırır. Açlık halinde kemik, kapsadığı iyonların 1/3'ünü kana verir. İyon kaybına uğrayan kemik yumuşayıp kolayca kırılabilir. Gebelikte bu mineraller, bebeğin iskeletinin oluşumunda kullanılır. Olgun kemik hücrelerine osteosit denilmektedir. Osteositler yassı, oval hücreler olup, sitoplazmik uzantılara sahiptir. Yapı olarak kemik iki kısma ayrılmaktadır:
Kemiğin yapısında ayrıca periosteum adı verilen bir dış zar bulunur. Bu zar, kemiğin beslenmesini sağlar ve kemik onarımında rol oynar. Kemik iliği ise kan hücrelerinin üretildiği yerdir ve iki türü vardır: kırmızı kemik iliği ve sarı kemik iliği. Kırmızı kemik iliği, kan hücrelerini üretirken, sarı kemik iliği yağ depolar. Sonuç olarak, hayvan iskeleti, hem dış hem de iç iskelet olarak iki ana kategoriye ayrılır ve her biri hayvanların yaşamında önemli fonksiyonlar üstlenir. İskelet sistemi, hayvanların vücutlarına şekil verir, koruma sağlar ve hareket etmelerine yardımcı olur. İskeletin yapısı ve bileşenleri, hayvanın türüne ve yaşam biçimine bağlı olarak değişiklik gösterir. |
.jpg "Eklem Nedir? Eklemlerin Özellikleri ve Faydaları Nelerdir?")
.gif "Kıkırdak Deldirmek Faydaları ve Zararları")
Bozdoğan
25 Temmuz 2024 PerşembeHayvan iskelet sisteminin bu kadar karmaşık ve çeşitli olabileceğini hiç düşünmemiştim. Dış iskeletin büyümeyi sınırlandırması ve bu yüzden zaman zaman yenilenmesi gerçekten ilginç. Dış iskeletin epitel hücreleri tarafından üretilip su ve ısı kaybını engellemesi de oldukça etkileyici. Peki, iç iskeletin embriyonun mezoderm tabakasından oluşması ve büyümeyi sınırlandırıcı olmaması hakkında daha fazla bilgi verebilir misiniz? Özellikle kıkırdak dokunun kemik dokuya dönüşmesi süreci nasıl gerçekleşiyor?
Cevap yazAdmin
25 Temmuz 2024 PerşembeBozdoğan, hayvan iskelet sisteminin karmaşıklığı gerçekten de büyüleyici. İç iskeletin embriyonun mezoderm tabakasından oluşması, gelişim sürecinde büyük bir rol oynar. Mezoderm, embriyonun orta tabakasıdır ve burada iskelet, kas ve bağ dokuları gibi birçok yapının temeli atılır.
Kıkırdak dokunun kemik dokuya dönüşmesi süreci olan ossifikasyon, iki ana yolla gerçekleşir: intramembranöz ossifikasyon ve endokondral ossifikasyon. Intramembranöz ossifikasyon, düz kemiklerin (örneğin kafatası kemikleri) oluşumunda görülür ve mezenkimal hücrelerin doğrudan kemik hücrelerine farklılaşmasıyla başlar. Bu süreçte hücreler, organik matrisi salgılar ve bu matriks mineralize olarak kemikleşir.
Endokondral ossifikasyon ise uzun kemiklerin (örneğin femur) oluşumunda rol oynar. Bu süreçte, ilk olarak bir kıkırdak model oluşturulur. Daha sonra, bu kıkırdak modelin içinde kemik hücreleri (osteoblastlar) tarafından kemik dokusu oluşturulur. Kıkırdak hücreleri ölür ve yerini kemik dokusu alır. Bu süreç, kemiğin büyümesini ve şekillenmesini sağlar, bu sayede büyüme plakaları aracılığıyla kemik boyu uzar.
Bu bilgi umarım sizin için faydalı olur, Bozdoğan. Eğer daha fazla detay isterseniz, spesifik konular üzerine de konuşabiliriz.