Organeller
Organeller, sitoplazmada yer alan ve hücre içerisinde solunum, beslenme, boşaltım gibi yaşamsal olayların gerçekleşmesini sağlayan yapılara verilen isimdir. Tüm organeller farklı işlevlere sahiptir ve hücre içerisindeki görevleri oldukça çeşitlidir. Bu organeller arasında endoplazmik retikulum, sentrozom, lizozom, koful, mitokondri, Golgi aygıtı ve plastidler bulunmaktadır. Şimdi bu organellerin görevlerini daha detaylı bir şekilde inceleyelim.
- Endoplazmik Retikulum: Hücre zarı ile çekirdek zarı arasında bulunan bu organel, tek birim zardan ve kanalcıklardan meydana gelmiştir. Eğer bu zarlar üzerinde ribozom taşıyorsa granüllü, ribozom taşımıyorsa granülsüz endoplazmik retikulum adını alır. Hücrenin temel iskeletini oluşturur. Golgi aygıtı, koful ve lizozom oluşumunda görev alır. Sahip olduğu kanallar sayesinde hücre içi madde iletimini sağlar. Bazı minerallerin depolanmasında görev alır.
- Sentrozomlar: İlkel bitki hücrelerinde ve hayvan hücrelerinde bulunur. İki sentriolden meydana gelen bu organel zar içermez. Hücrenin bölünmesi esnasında iğ ipliklerinin oluşmasında görev alır. Ayrıca sil ve kamçı oluşumunda etkilidir.
- Lizozom: Endoplazmik retikulum veya Golgi aygıtı gibi organellerden köken alarak oluşur. Tek zarlıdır ve içerisinde hidroliz enzimlerini barındırır. Ölen veya yaralanan hücrelerin sindiriminde görev alır. Başkalaşımda etkili rol oynar. Otolizde de görev almaktadır.
- Koful: İçerisinde öz suyu bulunduran ve Golgi aygıtı, endoplazmik retikulum veya hücre zarı gibi yapılardan meydana gelen tek zarlı organeldir. Atık maddelerin depolanmasında ve dışarı atılmasında görev alır. Tek hücreli suda yaşayan ökaryot yapılı canlılarda suyun dengesini sağlamak için özel vurucu kofullar bulunur. Bitki hücrelerinde yaşlandıkça büyüyen bu organel, hayvan hücrelerinde ise her zaman küçüktür.
- Mitokondri: Çift zarlı olan bu organelin iç zarı girinti çıkıntı şeklindedir ve bu yapıya krista adı verilir. İçerisindeki sıvıya ise matriks denir. Burada DNA ve RNA enzimleri bulunur. Sadece oksijenli solunum yapabilen ökaryot hücrelerde bulunur. Enerji üretiminde ve oksijenli solunumda görev alır.
- Golgi Aygıtı: Üst üste bulunan kanallar şeklinde oluşan bu organel, tek katlı birim zardan meydana gelmiştir. Üzerinde ribozom bulunmaz. Hücre içerisinde salgı maddelerinin oluşumunda ve depolanmasında görev alır. Glikoprotein ve lipoprotein gibi maddelerin sentezini sağlar. Yağın depolanmasında görev alır. Lizozom ve koful oluşumunu sağlar.
Plastidler
Plastidler, bitki hücrelerinde ve bazı protistalarda bulunan organellerdir ve üçe ayrılır: Kloroplast, kromoplast ve lökoplast.
- Kloroplast: Bitki hücrelerinde ve protistalarda bulunur. Çift katlı zar yapısına sahiptir ve içerisinde yeşil renkli pigmentler bulunur. Bitkinin ışık gören kısmında yer alır. En önemli görevi bitkilerde fotosentez gerçekleştirmektir. Nişasta sentezini sağlar.
- Kromoplast: Çiçeklerde ve meyvelerde bulunabilir. Bitkiye sarı, kırmızı ve turuncu renklerin verilmesini sağlar.
- Lökoplast: Yalnızca bitkilerde bulunan bu organeller renksiz plastidlerdir. Işık ile karşılaştıklarında kloroplasta dönüşebilirler. Nişasta, yağ ve protein gibi maddelerin depolanmasında görev alırlar.
Organeller, hücrelerin yaşamını sürdürebilmesi için hayati öneme sahiptir. Her bir organel, hücre içinde belirli bir görevi yerine getirir ve bu görevlerin uyum içinde çalışması, hücrenin sağlıklı bir şekilde işlev görmesini sağlar. Organellerin yapıları ve işlevleri biyokimya, hücre biyolojisi ve genetik gibi birçok bilim dalı için önemli araştırma konularıdır. |
.JPG "Kemik Gelişiminin Önemi")
.gif "Kıkırdak Deldirmek Faydaları ve Zararları")
Galibe
23 Temmuz 2024 SalıOrganellerin işlevlerini daha ayrıntılı öğrenmek için hangi organelin hangi görevde olduğunu nasıl aklımda tutabilirim? Örneğin, endoplazmik retikulumun ve Golgi aygıtının farklı görevleri nelerdir ve bunları karıştırmadan nasıl hatırlarım?
Cevap yazAdmin
23 Temmuz 2024 SalıGalibe,
Organellerin işlevlerini akılda tutmak için bazen benzetmeler ve hikayeler oldukça yardımcı olabilir. Örneğin, endoplazmik retikulum (ER) hücrenin üretim ve nakliye hattı gibi düşünülebilir. ER, protein ve lipidlerin sentezinden sorumludur. Bu yüzden, ER’yi bir fabrika olarak hayal edebilirsin; pürüzsüz ER yağların (lipidlerin) üretildiği kısımken, granüllü ER üzerinde ribozomlar bulunduğu için protein üretimi yapılır.
Golgi aygıtı ise bu üretim hattının sonraki aşaması gibidir. Golgi aygıtını hücrenin paketleme ve dağıtım merkezi olarak düşünebilirsin. ER’de üretilen protein ve lipidler burada işlenir, paketlenir ve hücrenin ihtiyaç duyduğu yerlere gönderilir. Yani, Golgi aygıtı bir postane veya dağıtım merkezi görevi görür.
Bu şekilde, organelleri günlük hayattaki nesneler veya yerlerle ilişkilendirerek görevlerini hatırlamak daha kolay olabilir. Umarım bu yöntem işine yarar!
Sevgiler,