Sert Doku; Gergin görünümlü esnek dokulara sahip, sitoplazma içermeyen, primer ya da seconder hücre duvarına sahip, kalın çeperli ve genellikle ölü destek dokulara sahip dokular sert doku olarak adlandırılmaktadır. Bitkilerden insanlara kadar pek çok canlı sert doku içerir. İnsanlarda vücudu oluşturan dokular arasında en sert olanı kemik dokudur.
Kalsiyum deposu olarak da kullanılırlar. Yüzde 30 oranında organik madde, yüzde 25 oranında su ve geri kalan yüzde 45'lik kısmında mineral barındırırlar. İskeletin büyük bir kısmını sert doku oluşturur. Uzun kemiklerin gövdesinde, kısa ve yassı kemiklerin ise dış kısımlarında yer alır.
Sert Dokunun Fonksiyonları
Vücut yapısı için destek dokulardır. Beyin, ciğerler ve benzeri organları için koruma sağlarlar. Kemik doku gibi sert dokuların kemik iliği boşluklarında kan hücrelerinin üretimi sağlanır. Kemiğe direnç ve şekil kazandırır. Bitkilerde tohumların dış kabuklarında yer alarak tohumun korunmasını sağlar.
İnsan Vücudunda Yer Alan Sert Doku Türleri
- Primer kemik doku; Hücre yoğunluğu açısından en zengin sert doku türüdür. Doğumdan önce, döl yatağı içindeyken gelişimi başlar. Kemikleşme hangi türde olursa olsun ilk oluşan kemik doku primer kemik dokudur. Osteositler, doku içerisinde düzensiz şekilde dağılmış olarak bulunurlar. Temel madde yeterince sertleşmemiştir. Genel olarak kalıcı olmaz, zaman içinde yerini olgunlaşmış sert dokuya bırakır.
Set doku primer kemik dokuda aktif yapıdadır ve dolayısıyla sürekli kendini yeniler. Bu yenilenme mekanik, kimyasal ve hormonal koşullarla da yakından ilgilidir. Yetişkin bir insanda, kafatası yassı kemiklerinin eklem yerlerinde, diş alveollerinde ve tendon kemiklerin giriş yerlerinde bulunur.
- Seconder kemik doku; Yetişkin bireyin iskelet yapısında daha çok görülen ve olgunlaşmış kabul edilen kemik türüdür. Primer kemik dokuda gelişigüzel ve düzensiz olarak bulanan osteositler seconder kemik dokuda komşu lamellerin arasında sıkışmış olarak bulunurlar. Osteosit sayısı, primer kemik dokuda yer alan osteosit sayısından azdır. Lakunalardan her yöne ince kanalcıklar çıkar ve bu kanalcıklar birleşerek bir sistem oluştururlar. Kompakt ve süngerimsi sert dokular oluştururlar. Bütün kemiklerin dış yüzleri kompakt sert dokudan oluşur. Kısa ve uzun kemiklerin iç kısımları ile yassı kemiklerin iç yüzleri süngerimsi sert dokudan oluşmaktadır. Kompakt sert dokular çıplak gözle incelendiğinde homojen bir yapı olarak görülür fakat mikroskop altında incelendiğinde ince kanalların varlığı (Havers ve walkman kanalları) fark edilebilir. Bu kanallar kan ve sinir damarlarını barındırır. Yeni olgunlaşan seconder kemik dokular vücudun kalsiyum regülasyonunda aktif görev yapar.
