Hayvan iskeleti, Organizmaların vücuduna desteklik yaparak kendilerine özgü şekillerinin oluşmasını sağlayan yapılara destekleyici yapılar denilmektedir. Hayvanların çoğunun, vücuda destek olunmaktadır, koruyan ve kaslara bağlanarak hareketi sağlayan iskelet sistemi bulunuluyor. Hayvanlarda görülen iskelet dış ve iç iskelet olmak üzere iki tiptir.
Dış Hayvan İskeleti: Vücudun dış kısmında organik ve inorganik maddelerden oluşuyor. Epitel hücreleri tarafından yapılmaktadır. Su ve ısı kaybını engelliyor. Büyümeyi sınırladığı için zaman zaman yenilenmektedir. Dış iskeletin üzerinde hiçbir vücut örtüsü bulunamaz. Genellikle omurgasızlar da görülüyor. Bazı bir hücrelilerde sitoplazma tarafından salgılanan dış örtüler bir dış iskelet oluşturuyor. Dış iskelette kaslar iskeletin iç yüzüne bağlanılmaktadır. Eklem bacaklıların vücudu örten kitukula protein, karbonhidrat, yağ ve tuzlardan oluşmakta bir dış iskelettir. Büyüme sırasında zaman zaman esnek bir yapıya sahip olmadığı için değiştirilmektedir. Örneğin, diyatomelerde SiO2, salyangoz ve midyelerinde CaCO3 birikimi ile oluşuyor. İstakoz ve çekirgede kitinden kabuk şeklinde görülmektedir.
İç Hayvan İskeleti: Embriyonun mezoderm tabakasından oluşuyor. Kıkırdak dokunun, kemik dokuya dönüşmesi ile meydana gelmektedir. Sıkça büyümeyi sınırlayıcı değildir. Hayvan ile büyürler. Dış iskeletten farklı olarak kaslarla örtülüdürler. En basit iç iskelet amphioxusta görülür. Sırt tarafında notakord denilen sırt ipi şeklinde olur.
Süngerlerde küçük iğneler şeklinde (CaCo3, silis, spongis gibi); derisi dikenli ve deniz yıldızı gibi canlılarda kollu iç iskelet şeklinde olur; omurgalılarda ise eklemlerle bağlı esnek bir iç iskelet oluyor. Balıklarda eklemli iç iskelet şeklindedir. Köpekbalıklarında bütün yaşantıları boyunca kıkırdaktan yapılan bir iç iskelet vardır. İç iskeletin yapısı kemik dokudan oluşur.
Hayvan İskeleti Kemik Yapısı
Kemiğin %30'u protein yapısındaki osein adlı kemik maddesinden, %45'i CaPO4, MgPO4, CaCo3 gibi inorganik maddelerden %25 ise sudan oluşuyor. Kalsiyum ve karbonat tuzları ile fosfat kemiğe sertlik ve dayanıklık veriyor. Açlık halinde kemik kapsadığı iyonların 1/3 nü kana veriyor. İyon kaybına uğrayan kemik yumuşayıp ve kolayca kırılabilir. Gebelikte bu mineraller bebeğin iskeletinin oluşumunda kullanılıyor. Olgun kemik hücrelerine osteosit denilmektedir. Yassı, oval hücreler olup, sitoplazmik uzantıları vardır. Yapı olarak kemik iki kısma ayrılmaktadır.
